Η τέχνη της ζωγραφικής στον αρχαιοελληνικό κόσμο.

Το βιβλίο παρουσιάζει τα υλικά κατάλοιπα της ελληνικής μνημειακής ζωγραφικής από τον 8ο αι. π.Χ. έως και τον 1ο αι. μ.Χ. ενταγμένα στο κοινωνικό και πολιτικό τους πλαίσιο, ενώ παράλληλα επιχειρεί συστηματική αναφορά στη ζωή και το έργο των μεγάλων ζωγράφων της αρχαιότητας. Η διεξοδική μελέτη των σωζόμενων έργων μέσα από τις αρχαίες φιλολογικές πηγές, και τις αντανακλάσεις τους σε άλλες τέχνες όπως η κεραμική και το ψηφιδωτό, συνδυάζεται με την ενδελεχή θεωρητική ανάλυση των κλασικών και σύγχρονων φιλοσοφικών και αισθητικών αντιλήψεων γύρω από το βλέμμα και την αναπαράσταση του πραγματικού. Παρουσιάζονται επίσης οι μεθοδολογικές και ερευνητικές αρχές που διέπουν τη μελέτη της αρχαιοελληνικής ζωγραφικής, καθώς και τα υλικά και οι τεχνικές των αρχαίων ζωγράφων. Γίνεται, τέλος, συνοπτική επισκόπηση της μνημειακής ζωγραφικής στον ελλαδικό χώρο κατά την Εποχή του Χαλκού (3200-1200 π.Χ.) και κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους (1ος-3ος αι. μ.Χ.).

Εκδόσεις Καπόν 2018

ΙSBN: 978-618-5209-19-3

The Art of Painting in Ancient Greece.

Αγγλόφωνη έκδοση της μονογραφίας Η τέχνη της ζωγραφικής στον αρχαιοελληνικό κόσμο. Το βιβλίο παρουσιάζει τα υλικά κατάλοιπα της ελληνικής μνημειακής ζωγραφικής από τον 8ο αι. π.Χ. έως και τον 1ο αι. μ.Χ. ενταγμένα στο κοινωνικό και πολιτικό τους πλαίσιο, ενώ παράλληλα επιχειρεί συστηματική αναφορά στη ζωή και το έργο των μεγάλων ζωγράφων της αρχαιότητας. Η διεξοδική μελέτη των σωζόμενων έργων μέσα από τις αρχαίες φιλολογικές πηγές, και τις αντανακλάσεις τους σε άλλες τέχνες όπως η κεραμική και το ψηφιδωτό, συνδυάζεται με την ενδελεχή θεωρητική ανάλυση των κλασικών και σύγχρονων φιλοσοφικών και αισθητικών αντιλήψεων γύρω από το βλέμμα και την αναπαράσταση του πραγματικού. Παρουσιάζονται επίσης οι μεθοδολογικές και ερευνητικές αρχές που διέπουν τη μελέτη της αρχαιοελληνικής ζωγραφικής, καθώς και τα υλικά και οι τεχνικές των αρχαίων ζωγράφων. Γίνεται, τέλος, συνοπτική επισκόπηση της μνημειακής ζωγραφικής στον ελλαδικό χώρο κατά την Εποχή του Χαλκού (3200-1200 π.Χ.) και κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους (1ος-3ος αι. μ.Χ.).

Εκδόσεις Καπόν 2018(Αθήνα) και Lockwood Press (Ατλάντα, ΗΠΑ).

ΙSBN: 978-1-948488-05-1

Το πρόσφατο μέλλον. Η κλασική αρχαιότητα ως βιοπολιτικό εργαλείο.

Στόχος του βιβλίου είναι να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους η κλασική αρχαιότητα εργαλειοποιείται στην σημερινή Ελλάδα ως βιοπολιτικό εργαλείο· δηλαδή ως μηχανισμός οργάνωσης ομάδων και συλλογικοτήτων γύρω από συγκεκριμένες πολιτικές ή ιδεολογικές ατζέντες με πρόσχημα ένα καταστατικό αρχαιολατρικό ήθος. Το βιβλίο καλύπτει την τελευταία δεκαετία – περίπου από την τελετή έναρξης του 2004 ώς την Αμφίπολη. Ενδιαμέσως αναλύονται άλλες στιγμές του πρόσφατου εθνικού βίου: τελετές και επιτελέσεις μικρότερης εμβέλειας, αλλά και οι αρχαιολατρικές χρήσεις του παρελθόντος στα επεισόδια της Κερατέας, στις πιο πρόσφατες οργανωμένες αντιδράσεις στην λεγόμενη «μνημονιακή» πολιτική, ή στην πολιτική και κοινωνική δράση του ομοφυλόφιλου κινήματος. Το ιστορικό υπόβαθρο αυτών των εξελίξεων καλύπτεται με αναδρομές στην πνευματική παραγωγή εκατό και πλέον χρόνων – από τους ποιητές της γενιάς του τριάντα έως τους σημερινούς επιγόνους τους, με ενδιάμεσους σταθμούς τον λαϊκό ελληνικό κινηματογράφο, την μοντερνιστική αρχιτεκτονική και ζωγραφική, τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη, τον Σαββόπουλο, τη Γιουροβίζιον.

Εκδόσεις Νεφέλη 2016

ΙSBN: 978-960-504151-9999

Ελληνική Τέχνη και Αρχαιολογία 1200-30 π.Χ.

Δεύτερη έκδοση, αναθεωρημένη και επαυξημένη. Το εγχειρίδιο Ελληνική Τέχνη και Αρχαιολογία αποτελεί επισκόπηση της ελληνικής αρχαιολογίας από την κατάρρευση των μυκηναϊκών ανακτόρων έως το τέλος των ελληνιστικών βασιλείων (1200-30 π.Χ.). Απευθύνεται σε φοιτητές αρχαιολογίας, αλλά και σε όποιον ενδιαφέρεται για μια περιεκτική και εμπεριστατωμένη παρουσίαση των βασικών υλικών καταλοίπων του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Παρουσιάζονται συστηματικά, και με πλήρη εικονογράφηση, οι κυριότερες κατηγορίες μνημείων της κλασικής αρχαιότητας, ως ένα πρώτο βήμα στη μελέτη, κατανόηση και ερμηνεία του πολιτισμού της κλασικής Ελλάδας: αρχιτεκτονική και πολεοδομία, γλυπτική και μικρογλυπτική, ζωγραφική και αγγειογραφία, μεταλλοτεχνία, κοσμηματοτεχνία και νομισματική.

Εκδόσεις Καπόν 2016

ΙSBN: 978-618-5209-05-6

Greek Art and Archaeology 1200-30 BC

Αγγλόφωνη έκδοση του εγχειριδίου Ελληνική Τέχνη και Αρχαιολογία. Το εγχειρίδιο αποτελεί επισκόπηση της ελληνικής αρχαιολογίας από την κατάρρευση των μυκηναϊκών ανακτόρων έως το τέλος των ελληνιστικών βασιλείων (1200-30 π.Χ.). Απευθύνεται σε φοιτητές αρχαιολογίας, αλλά και σε όποιον ενδιαφέρεται για μια περιεκτική και εμπεριστατωμένη παρουσίαση των βασικών υλικών καταλοίπων του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Παρουσιάζονται συστηματικά, και με πλήρη εικονογράφηση, οι κυριότερες κατηγορίες μνημείων της κλασικής αρχαιότητας, ως ένα πρώτο βήμα στη μελέτη, κατανόηση και ερμηνεία του πολιτισμού της κλασικής Ελλάδας: αρχιτεκτονική και πολεοδομία, γλυπτική και μικρογλυπτική, ζωγραφική και αγγειογραφία, μεταλλοτεχνία, κοσμηματοτεχνία και νομισματική.

Εκδόσεις Lockwood Press 2016

ΙSBN: 978-1937-0405-74

Οι αρχαιολογίες του κλασικού. Αναθεωρώντας τον εμπειρικό κανόνα.

Στις Αρχαιολογίες του κλασικού ο Δημήτρης Πλάντζος μελετά τον τρόπο με τον οποίο η κλασική αρχαιολογία, ως αυτοτελής επιστημονικός κλάδος, οργάνωσε την έρευνα και ερμηνεία του κλασικού πολιτισμού κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα. Σκοπός της μελέτης είναι να διαφανούν οι ιδεολογικές παράμετροι που καθορίζουν τη διαχρονική και συγχρονική εικόνα του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, μέσω μιας διευρυμένης, διεπιστημονικής θεωρητικής συζήτησης. Επιχειρείται ο συσχετισμός των εξελίξεων στο χώρο της κλασικής αρχαιολογίας με τις ανάλογες (αλλά όχι πάντοτε παράλληλες) εξελίξεις στα πεδία της αρχαιολογίας εν γένει, αλλά και της ιστορίας, της ανθρωπολογίας και της εθνολογίας, καθώς και τα νέα δεδομένα που προκύπτουν από τη θεωρητική συζήτηση στους χώρους της νεώτερης ιστορίας και των πολιτισμικών σπουδών κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.

Το βιβλίο επιχειρεί έναν αναστοχασμό του επιστημολογικού εγχειρήματος της κλασικής αρχαιολογίας σε μια κρίσιμη για τον κλάδο καμπή, όταν η ιστορία και η σχέση του ανθρώπου με το παρελθόν υπόκεινται σε επανεξέταση και αμφισβήτηση, και όταν η επιστημονική μεθοδολογία –τόσο των θεωρητικών όσο και των πρακτικών επιστημών – τίθεται σε νέα θεμέλια διεθνώς.

Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου 2014

ISBN: 978-960-8219-79-3

A Companion to Greek Art

Edited by T.J. Smith & D. Plantzos

Το δίτομο αυτό έργο συγκεντρώνει μια ευρύτατη ομάδα συντελεστών από κορυφαία πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα όλου του κόσμου, με τη φιλοδοξία να αποτελέσει ένα νέο έργο αναφοράς για τους νέους, κυρίως, μελετητές της τέχνης της Αρχαίας Ελλάδας.

Τα επί μέρους κεφάλαια καλύπτουν όλες τις ειδικές κατηγορίες της ελληνικής τέχνης (γλυπτική, κεραμική, αρχιτεκτονική, ζωγραφική, μικροτεχνία κλπ) καθώς και το εκτεταμένο ρεπερτόριο της αρχαιοελληνικής εικονογραφίας (πολιτική και κοινωνία, θρησκεία και λατρεία, απεικονίσεις του φύλου, καθημερινή ζωή, ταφικά έθιμα κλπ). Μια μακρά σειρά κεφαλαίων αναφέρεται στις επαφές και σχέσεις των Ελλήνων με τους γειτονικούς τους πολιτισμούς, ενώ υπάρχουν και κεφάλαια με άξονα την πρόσληψη της κλασικής τέχνης από τις σύγχρονες κοινωνίες, συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων έκθεσης και προβολής, μελέτης και διδασκαλίας, καθώς και τη συζήτηση περί πολιτισμικής κληρονομιάς (συλλογή, αρχαιοκαπηλία, επαναπατρισμός αρχαιοτήτων κπλ).

Εκδόσεις Wiley-Blackwell 2012

ISBN: 978-1-4051-8604-9

Ελληνική Τέχνη και Αρχαιολογία 1100-30 π.Χ.

Το εγχειρίδιο Ελληνική Τέχνη και Αρχαιολογία αποτελεί επισκόπηση της ελληνικής αρχαιολογίας από την κατάρρευση των μυκηναϊκών ανακτόρων έως το τέλος των ελληνιστικών βασιλείων (1100-30 π.Χ.). Απευθύνεται σε φοιτητές αρχαιολογίας, αλλά και σε όποιον ενδιαφέρεται για μια περιεκτική και εμπεριστατωμένη παρουσίαση των βασικών υλικών καταλοίπων του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Παρουσιάζονται συστηματικά, και με πλήρη εικονογράφηση, οι κυριότερες κατηγορίες μνημείων της κλασικής αρχαιότητας, ως ένα πρώτο βήμα στη μελέτη, κατανόηση και ερμηνεία του πολιτισμού της κλασικής Ελλάδας: αρχιτεκτονική και πολεοδομία, γλυπτική και μικρογλυπτική, ζωγραφική και αγγειογραφία, μεταλλοτεχνία, κοσμηματοτεχνία και νομισματική.

Εκδόσεις Καπόν 2011

ΙSBN: 978-960-6878-42-8

Παγκοσμιοποίηση και Εθνική Κουλτούρα

Επιμέλεια

Το φαινόμενο της Παγκοσμιοποίησης αποτελεί πηγή έντονου προβληματισμού για την ελληνική κοινωνία, καθώς φαίνεται να απειλεί αυτό που αναγνωρίζουμε ως «εθνική κουλτούρα». Η ενεργοποίηση οικονομικών και πολιτισμικών διεργασιών σε πλανητικό πλέον και όχι σε τοπικό / εθνικό επίπεδο υποσκάπτει – φαινομενικά έστω – την προσήλωση στο ιστορικό παρελθόν, την καλλιέργεια της εθνικής μνήμης, αλλά και την παγίωση, εμπέδωση και προβολή της εθνικής ταυτότητας. Ως αντιστάθμισμα στις εξελίξεις αυτές προτάσσεται στερεότυπα το παρελθόν, ως συλλογικό κτήμα και ιδεολογικό έρεισμα της ελληνικής κοινωνίας, και η εθνική μνήμη, ως συγκρουσιακός τόπος μεταξύ των «ιδιοκτητών» του παρελθόντος και των διεκδικητών του. Το ερώτημα όμως παραμένει: κινδυνεύει η εθνική κουλτούρα από την επικράτηση της Παγκοσμιοποίησης; Πώς αντιδρά μια κοινωνία όπως η ελληνική στο ενδεχόμενο να υποχωρήσουν τα εθνικά της χαρακτηριστικά και τι παρενέργειες έχει η αντίδρασή της αυτή;

Στο βιβλίο Παγκοσμιοποίηση & Εθνική Κουλτούρα δημοσιεύονται κείμενα ειδικών από το χώρο της αρχαιολογίας, της ιστορίας και της λογοτεχνικής θεωρίας, με σκοπό την έναρξη ενός δημιουργικού διαλόγου γύρω από τη μορφή και το ρόλο της εθνικής κουλτούρας στη σημερινή Ελλάδα.

Εκδόσεις Αλεξάνδρεια 2009

ΙSBN: 978-960-221-451-0

A Singular Antiquity: Archaeology and Hellenic Identity in 20^th-Century Greece

Edited by D. Damaskos & D. Plantzos

Ο τόμος αποτελεί επεξεργασμένη μορφή των ανακοινώσεων του συνεδρίου Αρχαιότητα, Αρχαιολογία και Ελληνικότητα που διοργανώθηκε στο Μουσείο Μπενάκη τον Ιανουάριο του 2007 υπό την εποπτεία Επιστημονικής και Οργανωτικής Επιτροπής της οποίας ήμουν μέλος (Πρόεδρος: Καθηγητής Άγγελος Δεληβορριάς). Στις αρχικές ανακοινώσεις του συνεδρίου προστέθηκε ικανός αριθμός νέων, ώστε το αποτέλεσμα να λάβει τη μορφή μιας κατά το δυνατόν πλήρους προτάσεως για τη μελέτη του πολιτισμικού ρόλου της Αρχαιολογίας στη σύγχρονη Ελλάδα.

Με την τελική του μορφή, ο συλλογικός τόμος A Singular Antiquity συγκεντρώνει – για πρώτη φορά σε τέτοιο διεπιστημονικό εύρος – εργασίες αρχαιολόγων, ιστορικών, ανθρωπολόγων, και ιστορικών της λογοτεχνίας, της τέχνης και της αρχιτεκτονικής. Κοινός στόχος είναι η διακρίβωση των διαδικασιών μέσω των οποίων η αρχαιολογία εξελίχθηκε σε κεντρικό πυλώνα εθνικής στρατηγικής στη σύγχρονη Ελλάδα: εξετάζεται η διαμόρφωση θέσεων και επιστημολογικού προγράμματος, η διάδραση με παράλληλα και συναφή εγχειρήματα, η εμπλοκή της, τέλος, στην πνευματική και πολιτική ζωή του τόπου, καθώς και η ανταπόκρισή της με τις επιθυμίες και τις διαθέσεις του κοινού. Λαμβάνοντας ως συμβολικά termini τις δύο ελληνικές Ολυμπιάδες – 1896 και 2004 – όταν η αρχαιοελληνική κληρονομιά κλήθηκε να διαμορφώσει το απαραίτητο ιδεολογικό έρεισμα, οι συγγραφείς ιχνηλατούν τα βήματα, προσχεδιασμένα ή όχι, που καθόρισαν τη σημερινή εικόνα της ελληνικής αρχαιολογίας – ως επιστήμης, ως εκπαιδευτικής πρότασης, ως παραγωγού και καταναλωτή ταυτόχρονα μιας πολυεπίπεδης πολιτισμικής πραγματικότητας.

Εκδόσεις Μουσείου Μπενάκη 2008

ISBN: 978-960-8347-96-0

Φιλοστράτου Εικόνες

Το βιβλίο εντάσσεται στη σειρά Κείμενα της Ύστερης Αρχαιότητας (επ. υπ.: Πολύμνια Αθανασιάδη). Στην έκδοση παρέχεται, παράλληλα με το στερεότυπο αρχαίο κείμενο, μετάφραση του κειμένου των Εικόνων στη νέα ελληνική γλώσσα, συνοδευόμενη από ευρύ αρχαιολογικό υπομνηματισμό με τη μορφή σχολίων. Στα σχόλια επισημαίνεται ο πλούτος των φιλολογικών πηγών του Φιλοστράτου – από τα ομηρικά έπη και τον Ησίοδο στη λυρική ποίηση της εποχής του Αυγούστου και την υστεροελληνιστική μυθιστορία – και η συνάφεια της γραφής του με φιλοσοφικά, επιστημονικά και ιστορικά έργα της κλασικής αρχαιότητας. Ιδιαιτέρως αναπτύσσεται το αρχαιολογικό υπόβαθρο του έργου του Φιλοστράτου, το οποίο ενώ προσχηματικά ίσως μόνον αναφέρεται σε πραγματικούς πίνακες ή τοιχογραφίες, ωστόσο παρουσιάζει χαρακτηριστική συνάφεια με τον κόσμο των ιταλο-καμπανικών τοιχογραφιών της ύστερης Ελληνιστικής και της πρώιμης Ρωμαϊκής περιόδου, τόσο σε επίπεδο θεματογραφίας όσο και στις αισθητικές αντιλήψεις που τις διέπουν. Στην εκτενή εισαγωγή, η οποία φέρει τον τίτλο: Το βλέμμα του Σοφιστή. Οι Εικόνες του Φιλοστράτου και η παλίμψηστη αναπαράσταση του «πραγματικού», αναλύεται η αισθητική προσέγγιση του Φιλοστράτου προς τα θέματα της εικόνας, της αναπαράστασης και της μίμησης, καθώς και οι επί μέρους αντιλήψεις του σχετικά με τα τεχνικά θέματα της προοπτικής, της χρήσης του χρώματος, αλλά και του ευρύτερου προβλήματος του διδακτικού χαρακτήρα της τέχνης.

Εκδόσεις Κατάρτι 2006

ISBN: 960-6671-03-8

Hellenistic Engraved Gems

Η μονογραφία αποτελεί συνθετική μελέτη της Ελληνιστικής Σφραγιδογλυφίας, με έμφαση στη μικρογλυπτική επεξεργασία πολύτιμων και διακοσμητικών λίθων. Το πρώτο μέρος του βιβλίου αναφέρεται στις σχετικές πηγές και άλλες μαρτυρίες από την αρχαιότητα: επιστημονικά και λογοτεχνικά κείμενα, επιγραφές (κυρίως από θησαυροφυλάκια ιερών), και μαζικά ευρήματα, «θησαυρούς», αρχαίων σφραγισμάτων από τα μεγάλα κέντρα του Ελληνιστικού κόσμου. Το κυρίως τμήμα της μελέτης ασχολείται με την ταξινόμηση των σφραγιδολίθων της Ελληνιστικής περιόδου σύμφωνα με εικονογραφικά κριτήρια, μετά από ένα σύντομο κεφάλαιο περί υλικών και τεχνικών επεξεργασίας. Εδώ τίθενται προβλήματα χρονολόγησης, αναγνωρίζονται εικονογραφικές και τεχνοτροπικές ομάδες, οριοθετούνται εργαστήρια, και αποσαφηνίζονται καλλιτεχνικές εξελίξεις σε τοπικό ή ευρύτερο επίπεδο. Το τρίτο τμήμα της μελέτης συνδυάζει τα πορίσματα των προηγούμενων κεφαλαίων με σκοπό να παρουσιάσει τις κοινωνικές προεκτάσεις και τη σημασία της χρήσης δακτυλιδιών και σφραγίδων κατά την Κλασική Αρχαιότητα.

Εκδόσεις Oxford University Press 1999

ΙSΒΝ: 0-19-815037-7

Classicism to Neo-Classicism; Essays dedicated to Gertrud Seidmann

Edited by M. Henig & D. Plantzos

Στον τόμο συγκεντρώνεται δέκα εννέα εργασίες αφιερωμένες στη διάδοση της ελληνικής αισθητικής μέσω των μηχανισμών εξέλιξης της ελληνορωμαϊκής τέχνης και την πρόσληψή της από τον σύγχρονο δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό μέσω της Αναγέννησης και του Νεο-κλασικισμού. Στους συγγραφείς συγκαταλέγονται μερικοί από τους επιφανέστερους μελετητές της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας όπως οι John Boardman, Brian Sparkes, Martin Henig, Michael Vickers, μελετητές της ύστερης αρχαιότητας όπως οι Donald Bailey, Catherine Johns και Roher Tomlin, αλλά και μελετητές της μεσαιωνικής και αναγεννησιακής τέχνης όπως οι Jοhn Cherry, Arthur MacGregor, Anna Beatriz Chadour-Sampson και James Whiteley.

Εκδόσεις Archaeopress 1999

ISBN: 1-84171-009-1