https://halasarnaexcavation.org

Η Πανεπιστημιακή ανασκαφή της αρχαίας Αλάσαρνας στην Καρδάμαινα της Κω διεξάγεται από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών από το 1985 (εικ. 1), κατά παραχώρηση από την τότε ΚΒ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, μετά τη σωστική ανασκαφή που διενεργήθηκε λόγω καταστροφής στον χώρο από ιδιώτες. Ξεκίνησε από πέντε νεαρές λέκτορες Αρχαιολογίας και συνεχίζεται μέχρι σήμερα από τις ομότιμες καθηγήτριες Γεωργία Κοκκορού-Αλευρά (Κλασικής Αρχαιολογίας), Σοφία Καλοπίση-Βέρτη και Μαρία Παναγιωτίδη-Κεσίσογλου (Βυζαντινής Αρχαιολογίας) και τον επίκουρο καθηγητή Νικόλα Δημάκη (Κλασικής Αρχαιολογίας). Στο πρόγραμμα συνεργάζονται μεταδιδακτορικοί ερευνητές, διδάκτορες, υποψήφιοι διδάκτορες και μεταπτυχιακοί φοιτητές Αρχαιολογίας ενώ συμμετέχει ετησίως μεγάλος αριθμός προπτυχιακών φοιτητών. Συστηματική είναι η συνεργασία της ανασκαφικής ομάδας με ειδικούς άλλων επιστημών και με αναγνωρισμένα ερευνητικά κέντρα (ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», «Κέντρο Λίθου» του ΥΠΠΟ και άλλα) για τις διεπιστημονικές προσεγγίσεις των ευρημάτων. 

 

Πάνω στο ιερό, ήδη από τον 4^ο αι. μ.Χ., οικοδομήθηκαν οικίες (εικ. 11), εργαστήρια και ένα ταφικό κτήριο (εικ. 12) που αποτέλεσαν μέρος ενός από τους πυρήνες του πρώιμου βυζαντινού οικισμού, ο οποίος, σύμφωνα με την έρευνα επιφανείας που διεξήγαγε και πάλι το Πανεπιστήμιο Αθηνών στην ευρύτερη περιοχή (2004-2007), εκτεινόταν, οργανωμένος σε συστάδες, κατά μήκος της μαγευτικής ακτής της Καρδάμαινας, πάνω στον δρόμο για την Κωνσταντινούπολη, γνωρίζοντας τουλάχιστον δύο μεγάλες φάσεις ανάπτυξης, μία τον 5^ο-6^ο και μία τον 6^ο-7^ο αι. μ.Χ. Και πάλι, μαζί με τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα έχει αποκαλυφθεί πλήθος κινητών ευρημάτων, κυρίως θραύσματα αμφορέων και αγγείων χρηστικής και λεπτής κεραμικής (εικ. 13), αλλά και άλλα, όπως έργα μικροτεχνίας, μεταλλικά αντικείμενα (εικ. 14) και νομίσματα, τμήματα λύχνων και υάλινων αντικειμένων, σπαράγματα τοιχογραφημένων κονιαμάτων και άλλα.

Εκτός του ερευνητικού στόχου, ένας βασικός σκοπός της ανασκαφής είναι η εκπαίδευση των φοιτητών στην ανασκαφική μέθοδο (εικ. 15), τις εργασίες πεδίου και τις πρώτες μετα-ανασκαφικές εργασίες. Έτσι, στην ανασκαφή έχουν εκπαιδευτεί περί τις 2.500 φοιτητών από το ΕΚΠΑ και από άλλα πανεπιστήμια του εσωτερικού και του εξωτερικού. Χαρακτηριστικό είναι ότι από το 1985 έως το 2015 έχουν συμμετάσχει στην ανασκαφή 35 ξένοι φοιτητές από 15 χώρες, πολλοί από τους οποίους εργάζονται σήμερα στην Αρχαιολογική Υπηρεσία ή διδάσκουν σε πανεπιστημιακά τμήματα Αρχαιολογίας της Ελλάδας και του εξωτερικού. Με υλικό από την ανασκαφή έχουν εκπονηθεί αρκετές μεταπτυχιακές και διπλωματικές εργασίες και τέσσερις διδακτορικές διατριβές. Οι καθηγήτριες και οι συνεργάτες τους έχουν δημοσιεύσει περισσότερες από 100 μονογραφίες, άρθρα και ανασκαφικές εκθέσεις (εικ. 16). Ανάμεσα στις δημοσιεύσεις ξεχωρίζει η συστηματική, κατά τόμους, έκδοση των ευρημάτων στη σειρά ΑΛΑΣΑΡΝΑ, που αριθμεί μέχρι στιγμής επτά τόμους (εικ. 17), καθώς και ο τόμος των Πρακτικών Συνεδρίου του 2017 στην Κω, στον οποίο παρουσιάζονται τα πιο πρόσφατα συμπεράσματα και συνοπτικά οι κατηγορίες των ανασκαφικών ευρημάτων. Η ανασκαφική ομάδα έχει δώσει πλήθος διαλέξεων και ανακοινώσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ συχνή είναι η παρουσία της στην τοπική κοινωνία και ιδίως στα σχολεία της περιοχής, άλλοτε διά ζώσης (εικ. 18) και άλλοτε διαδικτυακά.

Αντικείμενο συστηματικής έρευνας από την ανασκαφική ομάδα αποτελεί επιπλέον και το ανασκαφικό αρχείο (εικ. 19), αποτελούμενο από πλήθος τεκμηρίων, ημερολογίων, ευρετηρίων, εγγράφων, σχεδίων και φωτογραφιών, το οποίο, εκτός από την προφανή αρχαιολογική του αξία, αποτελεί μια σημαντική περίπτωση μελέτης της ιστορίας της Αρχαιολογίας στην Ελλάδα (εικ. 20).

Η ανασκαφή χρηματοδοτείται τακτικά από το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής.

Εικόνες

1. (Α) Η πρώτη ημέρα της Πανεπιστημιακής ανασκαφής στην αρχαία Αλάσαρνα, 19/8/1985.
2. (Β άνω αριστερά) Αεροφωτογραφία του χώρου της Πανεπιστημιακής ανασκαφής.
3. (Β άνω μέση) Γενική κάτοψη της Πανεπιστημιακής ανασκαφής (αρχιτ. Γ. Αντωνίου).
4. (Β άνω δεξιά) Σχεδιαστική αναπαράσταση των Κτηρίων Α+Β, Γ (ναός), Ε (περίβολος) και Ζ (στοά) κατά την Ύστερη Ελληνιστική περίοδο (μελέτη-αναπαράσταση Γ. Αντωνίου).
5. (Β μεσαία αριστερά) Το ναϊκό κτήριο Δ, ρωμαϊκής εποχής.
6. (Β μεσαία μέση) Επιγραφές.
7. (Β μεσαία δεξιά) Μαρμάρινα αγαλμάτια Αφροδίτης.
8. (Β κάτω αριστερά) Πήλινο ειδώλιο Έρωτα.
9. (Β κάτω μέση) Πήλινα ειδώλια ανθρώπων και ζώων.
10. (Β κάτω δεξιά) Λύχνοι.
11. (Γ άνω αριστερά) Τμήμα υπογείου πρώιμης βυζαντινής οικίας.
12. (Γ άνω μέση) Αεροφωτογραφία του νότιου τμήματος του Πρώιμου Βυζαντινού Οικισμού. Διακρίνονται οικιστικά κατάλοιπα, αριστερά το ταφικό οικοδόμημα και δεξιά η μεγάλη πλατεία.
13. (Γ άνω δεξιά) Αγγεία πρώιμης βυζαντινής περιόδου.
14. (Γ κάτω) Πρώιμη βυζαντινή μήτρα κατασκευής κοσμημάτων.
15. (Δ άνω αριστερά) Ξημέρωμα στην Καρδάμαινα.
16. (Δ άνω δεξιά) Από τις εκδόσεις της ερευνητικής ομάδας.
17. (Δ κάτω αριστερά) Από τις εκδόσεις της ερευνητικής ομάδας: Η σειρά Αλάσαρνα.
18. (Δ κάτω δεξιά) Ξενάγηση του Δημοτικού Σχολείου Καρδάμαινας και του Γυμνασίου Αντιμάχεις στην Πανεπιστημιακή ανασκαφή.
19. (Ε αριστερά) Συνοπτική περιγραφή του αρχείου της ανασκαφής.
20. (Ε δεξιά) Από το αρχείο της ανασκαφής. Τομέας Κ20, 1985.